Nhắc đến ẩm thực Việt Nam, không thể bỏ qua gia vị – linh hồn của mỗi món ăn. Nhưng thị trường gia vị không chỉ là câu chuyện của những hũ muối, chai nước mắm hay gói bột nêm trên kệ bếp. Đây là một ngành công nghiệp đầy màu sắc, nơi truyền thống và hiện đại đan xen, và cũng là một sân chơi khốc liệt với sự góp mặt của cả doanh nghiệp nội địa lẫn các “ông lớn” quốc tế.
1. Bản sắc và sự phong phú của gia vị Việt Nam
Việt Nam được thiên nhiên ưu đãi với thổ nhưỡng và khí hậu lý tưởng để trồng các loại gia vị. Một số loại gia vị của Việt Nam không chỉ phục vụ thị trường nội địa mà còn có mặt trên bản đồ xuất khẩu thế giới, như:
Tiêu đen: Việt Nam là quốc gia xuất khẩu tiêu số một thế giới, chiếm khoảng 40% sản lượng toàn cầu. Các vùng trồng tiêu nổi tiếng có thể kể đến như Bình Phước, Đắk Nông, Gia Lai.
Quế, hồi: Hai loại gia vị này được xem như “vàng nâu” của miền Bắc, đặc biệt là ở Yên Bái, Lào Cai. Nhu cầu từ thị trường nước ngoài, đặc biệt là Trung Quốc và châu Âu, luôn ở mức cao.
Nước mắm: Không chỉ là gia vị, nước mắm còn là tinh hoa của văn hóa ẩm thực Việt. Phú Quốc, Phan Thiết, Cát Hải là những cái tên gắn liền với thương hiệu nước mắm truyền thống.
Sả, gừng, nghệ: Đây là những gia vị phổ biến trong bữa ăn hằng ngày và cũng được ứng dụng mạnh mẽ trong ngành công nghiệp thực phẩm, mỹ phẩm.
Sự phong phú của gia vị Việt không chỉ thể hiện qua nguyên liệu thô mà còn ở những sản phẩm chế biến như bột canh, bột nêm, tương ớt, mắm tôm – những thứ không thể thiếu trong gian bếp mỗi gia đình.
2. Sự thay đổi của thị trường: Khi thói quen tiêu dùng biến đổi
Người Việt Nam ngày càng có xu hướng ưu tiên sự tiện lợi nhưng vẫn muốn giữ được hương vị truyền thống. Đây là lý do các sản phẩm gia vị đóng gói sẵn, như các loại gia vị ướp thịt, gia vị nấu lẩu, dần chiếm được cảm tình của người tiêu dùng. Thay vì tự tay pha chế tỏi, sả, ớt, người ta có thể mua ngay một gói sốt ướp nướng hoặc lẩu Thái tiện dụng.
Một xu hướng khác đáng chú ý là sự quan tâm đến sức khỏe. Nhiều người tiêu dùng bắt đầu để ý hơn đến thành phần của gia vị, tránh các sản phẩm có bột ngọt, chất bảo quản, màu nhân tạo. Đây là lý do các thương hiệu như Dh Foods, Cholimex, Nam Ngư tập trung vào phân khúc gia vị “sạch”, không phụ gia, hoặc có chứng nhận hữu cơ.
Ngoài ra, các nền tảng thương mại điện tử như Shopee, Lazada, Tiki cũng góp phần làm thay đổi cách mua sắm gia vị. Không cần ra chợ hay siêu thị, người tiêu dùng có thể đặt hàng chỉ với vài cú nhấp chuột. Điều này mở ra cơ hội lớn cho các doanh nghiệp gia vị địa phương tiếp cận khách hàng mà không phải cạnh tranh trực tiếp trên kệ hàng siêu thị.
3. Cạnh tranh khốc liệt: Doanh nghiệp nội vs. Hàng ngoại nhập
Thị trường gia vị Việt Nam không chỉ là sân chơi của các thương hiệu nội địa mà còn có sự góp mặt của nhiều doanh nghiệp quốc tế. Những cái tên lớn như Ajinomoto (Nhật Bản), Knorr (Đức – Unilever), Maggi (Thụy Sĩ – Nestlé) đã có mặt tại Việt Nam từ lâu và chiếm thị phần không nhỏ.
Tuy nhiên, doanh nghiệp Việt không hề lép vế. Một số thương hiệu nội địa đã tạo được dấu ấn riêng, như:
Nam Ngư, Chinsu (Masan Group): Định hình lại thị trường nước mắm với chiến lược thương mại hóa mạnh mẽ.
Dh Foods: Nổi bật với sản phẩm gia vị bản địa, không phẩm màu, không chất bảo quản.
Cholimex: Chuyên về tương ớt, nước tương, gia vị chế biến, vừa phục vụ thị trường nội địa vừa xuất khẩu.
Dù vậy, doanh nghiệp Việt vẫn gặp không ít thách thức. Các thương hiệu nước ngoài có lợi thế về công nghệ sản xuất và hệ thống phân phối rộng khắp. Trong khi đó, các sản phẩm truyền thống như nước mắm, mắm tôm lại khó tiếp cận thị trường quốc tế vì rào cản về tiêu chuẩn chất lượng và mùi vị.
4. Tiềm năng phát triển: Cơ hội nào cho thị trường gia vị Việt?
Mặc dù có sự cạnh tranh khốc liệt, thị trường gia vị Việt Nam vẫn có nhiều tiềm năng phát triển, nhờ vào:
Xu hướng xuất khẩu: Gia vị Việt ngày càng được ưa chuộng ở châu Âu, Mỹ, Nhật Bản. Những sản phẩm có chứng nhận hữu cơ hoặc chỉ dẫn địa lý có thể tạo lợi thế cạnh tranh.
Sự phát triển của ẩm thực Việt trên thế giới: Các món ăn như phở, bún bò Huế, bánh mì Việt Nam đang ngày càng phổ biến ở nước ngoài, kéo theo nhu cầu về gia vị gốc Việt.
Đầu tư vào công nghệ chế biến: Doanh nghiệp Việt có thể tận dụng công nghệ để kéo dài thời gian bảo quản mà không làm mất đi chất lượng gia vị truyền thống.
5. Kết luận
Thị trường gia vị Việt Nam là sự giao thoa giữa truyền thống và hiện đại, giữa sự tiện lợi và bản sắc. Dù phải đối mặt với nhiều thách thức, đây vẫn là một ngành đầy tiềm năng, không chỉ trong nước mà còn vươn ra thế giới. Với sự sáng tạo và thích nghi, các doanh nghiệp gia vị Việt hoàn toàn có thể định vị được chỗ đứng vững chắc, không chỉ trong bếp ăn của người Việt mà còn trên bàn ăn toàn cầu.
