Làm mẹ – ai cũng nói đó là thiên chức, là niềm vui lớn nhất đời người phụ nữ. Nhưng ít ai kể rằng, sau những lời chúc mừng, những bức ảnh “mẹ tròn con vuông”, là hàng triệu người phụ nữ đang âm thầm vật lộn với một thứ bóng tối mang tên: rối loạn sau sinh.
1. Khi nụ cười là lớp mặt nạ
Có một câu chuyện tôi vẫn nhớ mãi. Một chị bạn tôi, sinh con đầu lòng, ai cũng bảo “đẻ xong da dẻ hồng hào, mặt mày tươi tắn, đúng là mẹ bỉm sữa kiểu mẫu”. Nhưng đêm nào chị cũng khóc lặng trong nhà tắm. Không phải vì đau, không phải vì mệt, mà vì chị không hiểu sao mình lại thấy buồn đến thế.
Rối loạn sau sinh không phải chỉ là “hơi buồn một tí”, cũng không phải là “vì hormone chưa ổn định đâu”. Đó là một dạng bệnh tâm lý thật sự, có thể cướp đi sức khỏe, hạnh phúc, thậm chí cả mạng sống của người mẹ – nếu không được nhìn nhận và chữa trị đúng cách.
2. Hơn cả “baby blues” – đó là một cơn bão ngầm
Khoảng 70–80% phụ nữ sau sinh sẽ trải qua giai đoạn “baby blues” – tạm hiểu là buồn thoáng qua vì thay đổi hormone, thiếu ngủ, căng thẳng… Nhưng phần lớn sẽ tự hết sau vài ngày đến 2 tuần.
Còn rối loạn trầm cảm sau sinh (Postpartum Depression – PPD) thì khác. Nó kéo dài, âm ỉ, nguy hiểm và không dễ vượt qua. Nó khiến người mẹ:
Khó kết nối với con, thậm chí có cảm giác “mình không phải mẹ của đứa bé này”.
Cảm thấy tội lỗi, vô dụng, không xứng đáng làm mẹ.
Mất hứng thú với mọi thứ từng yêu thích, kể cả con.
Ám ảnh bởi những suy nghĩ tiêu cực, đôi khi có ý định làm hại bản thân hoặc em bé.
Đây không phải là “yếu đuối” hay “chảnh chọe”, mà là một căn bệnh thật sự, có cơ chế sinh học và tâm lý rõ ràng.
3. Nguyên nhân: Không đơn giản là hormone
Đúng, sau sinh cơ thể phụ nữ trải qua biến động hormone dữ dội – estrogen và progesterone giảm mạnh, ảnh hưởng đến não bộ và tâm trạng. Nhưng hormone chỉ là một phần của câu chuyện.
Áp lực xã hội, kỳ vọng làm mẹ hoàn hảo, thiếu hỗ trợ từ chồng và gia đình, thiếu ngủ kéo dài, mất tự do cá nhân, và quá khứ từng bị sang chấn tâm lý cũng là những yếu tố góp phần.
Một người mẹ từng nói:
“Tôi cứ nghĩ mình yếu đuối. Nhưng không. Tôi đã bị đánh gục bởi một hệ thống không hề quan tâm đến sức khỏe tâm lý của phụ nữ sau sinh.”
4. Cái giá của sự im lặng
Ở Việt Nam, nhiều phụ nữ mắc rối loạn sau sinh nhưng không dám nói ra. Vì sợ bị nói là “điên”, “không biết trân trọng con”, “sướng mà không biết hưởng”. Xã hội ưu ái hình ảnh người mẹ hy sinh lặng thầm, mà quên rằng một người mẹ hạnh phúc mới có thể nuôi một đứa trẻ hạnh phúc.
Một vài người chọn cách im lặng đến cùng. Và đôi khi, cái giá phải trả là một vụ tự tử, một tờ báo giật tít “mẹ trẻ nhảy cầu sau sinh”, rồi lặng lẽ chìm vào quên lãng.
5. Hy vọng vẫn luôn có
Rối loạn sau sinh không phải là bản án chung thân. Nếu phát hiện sớm, người mẹ hoàn toàn có thể hồi phục nhờ:
Liệu pháp tâm lý (trò chuyện với nhà trị liệu)
Thuốc điều trị trầm cảm (dưới sự giám sát y tế, an toàn cho mẹ đang cho con bú)
Sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè, đặc biệt là người bạn đời
Tự chăm sóc bản thân: nghỉ ngơi khi có thể, ăn uống đầy đủ, tìm cách kết nối lại với chính mình
Quan trọng nhất, hãy ngưng xem sự hy sinh là điều hiển nhiên. Hãy lắng nghe người mẹ – không chỉ bằng tai, mà bằng cả trái tim.
Lời kết:
Làm mẹ là một hành trình đẹp, nhưng cũng đầy thử thách. Đừng để một người mẹ nào phải bước qua hành trình ấy một mình trong bóng tối. Rối loạn sau sinh không phải điều đáng xấu hổ, mà là tiếng chuông cảnh tỉnh để chúng ta – với tư cách là gia đình, xã hội – nhìn lại cách mình đối xử với người phụ nữ sau sinh.
Nếu bạn đang đọc bài viết này và thấy mình trong những dòng chữ kia, hãy nhớ: bạn không đơn độc. Và bạn xứng đáng được giúp đỡ.
