Rối loạn nhân cách ranh giới (Borderline Personality Disorder – BPD) là một trong những chứng rối loạn tâm lý phức tạp nhất, đầy nghịch lý và mâu thuẫn. Nó không chỉ đơn giản là “tâm trạng thất thường” hay “quá nhạy cảm”, mà là một cuộc chiến liên tục giữa những cảm xúc mãnh liệt, sự sợ hãi bị bỏ rơi, và cả những khoảnh khắc tuyệt vọng đến mức mất kiểm soát.
1. BPD – LÀ GÌ VÀ TẠI SAO NÓ KHÓ HIỂU?
BPD là một chứng rối loạn nhân cách ảnh hưởng đến cách một người suy nghĩ, cảm nhận và tương tác với thế giới. Những người mắc BPD thường có những cảm xúc cực đoan, thay đổi nhanh chóng, kèm theo nỗi sợ hãi bị bỏ rơi và những mối quan hệ đầy biến động.
Cái khó của BPD nằm ở chỗ nó không giống như trầm cảm hay rối loạn lo âu – những chứng rối loạn có đường nét rõ ràng. BPD là một sự hỗn độn về cảm xúc, có thể yêu một người mãnh liệt vào buổi sáng, nhưng lại cảm thấy ghét bỏ họ vào buổi chiều. Nó là cánh cửa giữa thiên đường và địa ngục, và người mắc phải nó cứ mãi mắc kẹt ở ngưỡng cửa ấy.
2. TRIỆU CHỨNG CỦA BPD
BPD có thể biểu hiện khác nhau ở mỗi người, nhưng thường bao gồm:
Sợ bị bỏ rơi mãnh liệt: Những người có BPD thường hoảng loạn trước viễn cảnh bị bỏ rơi, dù thực tế có thể không như vậy. Chỉ cần ai đó trả lời tin nhắn chậm, họ cũng có thể cảm thấy như thế giới đang sụp đổ.
Mối quan hệ không ổn định: Các mối quan hệ thường rất mãnh liệt nhưng dễ vỡ, vì người mắc BPD có thể lý tưởng hóa ai đó rồi ngay lập tức quay sang coi họ như kẻ thù.
Sự thay đổi nhanh chóng về cảm xúc: Tâm trạng của họ có thể thay đổi nhanh đến mức không thể đoán trước, từ vui vẻ, hạnh phúc đến tức giận, tuyệt vọng trong một ngày – thậm chí trong vài phút.
Hành vi bốc đồng và tự hủy hoại: Họ có thể tiêu tiền vô tội vạ, lái xe liều lĩnh, sử dụng chất kích thích, hoặc có hành vi tự làm tổn thương bản thân.
Cảm giác trống rỗng: Một khoảng không vô định bên trong khiến họ luôn cảm thấy cô đơn, ngay cả khi có người xung quanh.
Tức giận không kiểm soát: Họ có thể nổi giận vì những điều nhỏ nhặt, đôi khi trở nên hung hăng hoặc có hành vi bạo lực.
Mất kết nối với thực tại: Trong lúc căng thẳng cực độ, họ có thể trải qua những khoảnh khắc mất nhận thức về bản thân hoặc cảm giác như mình không thực sự tồn tại.
3. NGUYÊN NHÂN GÂY RA BPD
Không có một nguyên nhân cụ thể nào dẫn đến BPD, nhưng các nhà khoa học tin rằng nó là kết quả của sự kết hợp giữa di truyền, môi trường và cách não bộ phát triển. Một số yếu tố thường gặp bao gồm:
Tuổi thơ bị lạm dụng hoặc bỏ rơi: Nhiều người mắc BPD có tuổi thơ không ổn định, bị bạo hành, hoặc không nhận được sự quan tâm đầy đủ từ gia đình.
Sự nhạy cảm bẩm sinh: Một số người sinh ra đã có hệ thần kinh nhạy cảm hơn với cảm xúc, khiến họ dễ bị ảnh hưởng mạnh bởi mọi thứ xung quanh.
Mất cân bằng hóa học trong não: Những bất thường trong hoạt động của serotonin và dopamine có thể góp phần vào các triệu chứng của BPD.
4. CUỘC SỐNG VỚI BPD – MỘT HÀNH TRÌNH KHÔNG DỄ DÀNG
Sống với BPD giống như đi trên một con đường đầy gai nhọn – mỗi bước đi đều đau đớn, và không ai biết khi nào sẽ có một cơn bão ập đến. Những người mắc BPD có thể cảm thấy như họ là gánh nặng, như họ không thể giữ được bất kỳ mối quan hệ nào lâu dài.
Nhưng điều đó không có nghĩa là họ không thể sống một cuộc sống tốt đẹp. Với sự hỗ trợ từ trị liệu, thuốc men (trong một số trường hợp) và sự thấu hiểu từ những người xung quanh, họ có thể học cách kiểm soát cảm xúc, xây dựng các mối quan hệ bền vững hơn và tìm thấy sự bình yên trong tâm hồn.
5. CÁCH GIÚP MỘT NGƯỜI MẮC BPD
Nếu bạn có người thân hoặc bạn bè mắc BPD, điều quan trọng nhất là sự kiên nhẫn và thấu hiểu. Một số điều có thể giúp ích:
Đừng phản ứng thái quá với cảm xúc của họ: Hãy lắng nghe và trấn an thay vì chỉ trích.
Giữ ranh giới rõ ràng: Họ có thể thử thách giới hạn của bạn, nhưng điều quan trọng là giữ vững ranh giới để tránh cả hai bên bị tổn thương.
Khuyến khích họ tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên nghiệp: Trị liệu hành vi biện chứng (DBT) đã được chứng minh là rất hiệu quả với BPD.
6. BPD KHÔNG PHẢI MỘT BẢN ÁN CHUNG THÂN
Mặc dù BPD là một chứng rối loạn khó khăn, nhưng nó không phải là dấu chấm hết. Với thời gian, liệu pháp và sự kiên trì, nhiều người đã học cách kiểm soát triệu chứng và sống một cuộc đời ý nghĩa.
Nếu bạn hoặc ai đó bạn biết đang gặp khó khăn với BPD, hãy nhớ rằng họ không đơn độc. Đằng sau cơn bão cảm xúc ấy là một con người đáng được yêu thương và thấu hiểu.
