Rối loạn lưỡng cực không đơn giản chỉ là những cảm xúc thất thường như người ta hay nghĩ. Đây là một căn bệnh tâm lý thực sự, ảnh hưởng sâu sắc đến cảm xúc, suy nghĩ và hành vi của một người. Những ai mắc phải rối loạn lưỡng cực sẽ trải qua những giai đoạn hưng cảm (manic) và trầm cảm (depressive), với sự thay đổi cực đoan giữa hai trạng thái này.
Rối Loạn Lưỡng Cực Là Gì?
Rối loạn lưỡng cực (bipolar disorder) là một bệnh lý liên quan đến sự mất cân bằng trong hoạt động của não bộ, dẫn đến những biến động cảm xúc mạnh mẽ. Người mắc rối loạn lưỡng cực không chỉ đơn thuần vui vẻ hay buồn bã như cảm xúc thông thường, mà họ có thể chuyển từ trạng thái hưng phấn tột độ sang trầm cảm sâu sắc mà không có lý do rõ ràng.
Bệnh này có nhiều mức độ khác nhau, nhưng nhìn chung có hai dạng chính:
Rối loạn lưỡng cực I: Đây là dạng nghiêm trọng nhất. Người bệnh trải qua các giai đoạn hưng cảm kéo dài ít nhất một tuần, đôi khi kèm theo triệu chứng hoang tưởng hoặc ảo giác. Những giai đoạn trầm cảm cũng có thể xảy ra, nhưng không phải lúc nào cũng xuất hiện.
Rối loạn lưỡng cực II: Ở dạng này, các giai đoạn hưng cảm nhẹ hơn, gọi là “hưng cảm nhẹ” (hypomania), nhưng trầm cảm lại kéo dài và nghiêm trọng hơn. Dạng này thường khó nhận ra hơn vì người bệnh có thể vẫn hoạt động bình thường trong các giai đoạn hưng cảm nhẹ.
Ngoài hai dạng chính, còn có rối loạn cyclothymic, một dạng nhẹ hơn của rối loạn lưỡng cực với những biến động cảm xúc liên tục nhưng không đủ nghiêm trọng để được chẩn đoán là lưỡng cực I hay II.
Triệu Chứng Của Rối Loạn Lưỡng Cực
1. Giai Đoạn Hưng Cảm (Manic Episode)
Khi ở trạng thái hưng cảm, người bệnh có thể:
Cảm thấy tràn đầy năng lượng, không cần ngủ nhưng vẫn tỉnh táo.
Nói nhiều hơn bình thường, tư duy nhanh, có nhiều ý tưởng đột phá.
Cảm thấy mình có thể làm bất cứ điều gì, thậm chí có những quyết định liều lĩnh như tiêu tiền vô tội vạ, đầu tư mạo hiểm hoặc có hành vi nguy hiểm.
Có cảm giác hưng phấn mạnh mẽ hoặc dễ kích động, đôi khi trở nên cáu gắt, thậm chí hung hăng nếu bị cản trở.
2. Giai Đoạn Trầm Cảm (Depressive Episode)
Ngược lại, khi rơi vào trầm cảm, người bệnh có thể:
Cảm thấy buồn bã, vô vọng, không có động lực làm bất cứ điều gì.
Mất hứng thú với những thứ từng yêu thích.
Cảm thấy kiệt sức, ngủ quá nhiều hoặc mất ngủ kéo dài.
Tự trách móc bản thân, cảm thấy vô giá trị, thậm chí có ý nghĩ tự tử.
Nguyên Nhân Gây Ra Rối Loạn Lưỡng Cực
Mặc dù chưa có một nguyên nhân cụ thể nào được xác định hoàn toàn, các nhà khoa học cho rằng rối loạn lưỡng cực có thể xuất phát từ một số yếu tố sau:
Di truyền: Nếu trong gia đình có người mắc rối loạn lưỡng cực, nguy cơ mắc bệnh của bạn sẽ cao hơn.
Hóa học não bộ: Sự mất cân bằng của các chất dẫn truyền thần kinh như dopamine, serotonin có thể là yếu tố quan trọng gây ra bệnh.
Yếu tố môi trường: Stress, sang chấn tâm lý hoặc lạm dụng chất kích thích có thể kích hoạt hoặc làm trầm trọng thêm bệnh.
Điều Trị Và Quản Lý Rối Loạn Lưỡng Cực
Rối loạn lưỡng cực là bệnh mạn tính, tức là không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng có thể kiểm soát bằng các phương pháp phù hợp.
Dùng thuốc: Bác sĩ thường kê các loại thuốc như thuốc ổn định tâm trạng (lithium), thuốc chống loạn thần hoặc thuốc chống trầm cảm tùy vào tình trạng của bệnh nhân.
Liệu pháp tâm lý: Trị liệu nhận thức-hành vi (CBT) giúp người bệnh nhận diện và điều chỉnh những suy nghĩ tiêu cực.
Lối sống lành mạnh: Duy trì giấc ngủ đều đặn, tập thể dục, tránh căng thẳng và hạn chế chất kích thích (rượu, cà phê) có thể giúp giảm nguy cơ tái phát bệnh.
Hỗ trợ từ gia đình và xã hội: Người mắc rối loạn lưỡng cực rất cần sự thấu hiểu từ người thân. Gia đình có thể giúp họ nhận diện triệu chứng sớm và hỗ trợ khi cần thiết.
Những Hiểu Lầm Thường Gặp
“Rối loạn lưỡng cực chỉ là tâm trạng thất thường bình thường.” Không phải. Đây là một rối loạn nghiêm trọng ảnh hưởng đến não bộ, không đơn giản là “sáng nắng chiều mưa”.
“Người mắc rối loạn lưỡng cực nguy hiểm.” Không đúng. Hầu hết họ không bạo lực. Nếu được điều trị đúng cách, họ có thể sống và làm việc bình thường.
“Bệnh này không chữa được, nên không cần điều trị.” Sai. Dù không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng nếu được kiểm soát tốt, người bệnh vẫn có thể có một cuộc sống chất lượng.
Kết Luận
Rối loạn lưỡng cực không phải là bản án tử hình. Với sự hiểu biết đúng đắn, phương pháp điều trị thích hợp và sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè, những người mắc bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát tình trạng của mình và sống một cuộc đời ý nghĩa. Điều quan trọng là chúng ta cần loại bỏ những định kiến sai lầm, thay vào đó là sự cảm thông và hỗ trợ, giúp họ có một cuộc sống bình thường như bất kỳ ai.
