Khi nhắc đến axit uric, nhiều người lập tức liên tưởng đến bệnh gout. Tuy nhiên, rối loạn axit uric không chỉ dừng lại ở gout mà còn liên quan đến nhiều vấn đề sức khỏe khác. Việc mất cân bằng axit uric trong cơ thể có thể âm thầm gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng nếu không được kiểm soát kịp thời. Vậy rối loạn axit uric là gì, nguyên nhân từ đâu và cách kiểm soát thế nào để bảo vệ sức khỏe?
Axit Uric Là Gì?
Axit uric là một hợp chất tự nhiên được hình thành khi cơ thể phân hủy purin – một loại chất có trong nhiều thực phẩm giàu đạm như thịt đỏ, hải sản, nội tạng động vật, rượu bia… Bình thường, axit uric sẽ được đào thải qua thận và ra ngoài theo đường nước tiểu. Tuy nhiên, nếu cơ thể sản xuất quá nhiều hoặc thận không lọc được hết, axit uric sẽ tích tụ trong máu và gây rối loạn.
Rối Loạn Axit Uric Là Gì?
Rối loạn axit uric xảy ra khi mức axit uric trong máu quá cao (tăng axit uric máu) hoặc quá thấp (giảm axit uric máu). Dù ít được nhắc đến hơn, nhưng cả hai tình trạng này đều có thể gây ra những vấn đề sức khỏe đáng lo ngại.
Tăng axit uric máu: Đây là tình trạng phổ biến nhất, xảy ra khi nồng độ axit uric vượt ngưỡng cho phép (thường trên 6,8 mg/dL). Khi đó, axit uric có thể kết tinh thành các tinh thể muối urat lắng đọng ở khớp, gây viêm và đau đớn dữ dội – dấu hiệu đặc trưng của bệnh gout. Ngoài ra, axit uric cao cũng có thể gây sỏi thận và làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
Giảm axit uric máu: Ít gặp hơn nhưng không có nghĩa là vô hại. Nồng độ axit uric quá thấp có thể liên quan đến các bệnh lý gan, thận hoặc suy dinh dưỡng nghiêm trọng. Một số thuốc lợi tiểu hoặc bệnh lý di truyền hiếm gặp cũng có thể gây ra tình trạng này.
Nguyên Nhân Gây Rối Loạn Axit Uric
Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến sự cân bằng axit uric trong cơ thể, bao gồm:
Chế độ ăn uống: Tiêu thụ quá nhiều thực phẩm giàu purin như thịt đỏ, hải sản, bia rượu dễ làm tăng axit uric. Ngược lại, thiếu hụt dinh dưỡng cũng có thể gây giảm axit uric máu.
Chức năng thận kém: Khi thận hoạt động không hiệu quả, axit uric không được đào thải hết, dẫn đến tăng axit uric trong máu.
Di truyền: Một số người có cơ địa sản xuất nhiều axit uric hơn bình thường hoặc khả năng đào thải kém do yếu tố di truyền.
Béo phì và hội chứng chuyển hóa: Người thừa cân, béo phì có nguy cơ cao bị rối loạn axit uric do quá trình chuyển hóa bị ảnh hưởng.
Sử dụng thuốc: Một số loại thuốc như thuốc lợi tiểu, aspirin liều thấp, hóa trị ung thư có thể làm rối loạn nồng độ axit uric.
Triệu Chứng Của Rối Loạn Axit Uric
Rối loạn axit uric thường diễn ra âm thầm và chỉ khi đạt đến mức nghiêm trọng mới gây ra các triệu chứng rõ rệt. Một số dấu hiệu cần chú ý gồm:
Đau nhức khớp dữ dội (thường gặp ở ngón chân cái, mắt cá chân, đầu gối) – dấu hiệu đặc trưng của bệnh gout.
Sưng, nóng, đỏ các khớp do tinh thể urat tích tụ và gây viêm.
Sỏi thận, đau vùng thắt lưng hoặc tiểu buốt, tiểu ra máu khi axit uric kết tinh trong thận.
Mệt mỏi, suy nhược, giảm cân không rõ nguyên nhân có thể là dấu hiệu của giảm axit uric máu.
Làm Thế Nào Để Kiểm Soát Axit Uric Hiệu Quả?
May mắn thay, dù rối loạn axit uric có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe, nhưng nó hoàn toàn có thể được kiểm soát bằng lối sống khoa học và điều chỉnh chế độ ăn uống hợp lý.
Hạn chế thực phẩm giàu purin: Cắt giảm thịt đỏ, hải sản, nội tạng động vật, rượu bia để giảm nguy cơ tăng axit uric.
Tăng cường rau xanh, trái cây ít đường: Giúp trung hòa axit uric và cải thiện chức năng thận.
Uống đủ nước: Giúp thận đào thải axit uric tốt hơn, ngăn ngừa sỏi thận.
Duy trì cân nặng hợp lý: Béo phì là một trong những nguyên nhân làm tăng axit uric máu.
Tập thể dục đều đặn: Hỗ trợ quá trình chuyển hóa và duy trì cân bằng nội môi.
Hạn chế đồ uống có đường: Nước ngọt có ga, đặc biệt là nước có chứa fructose, có thể làm tăng nguy cơ tăng axit uric.
Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Nếu có tiền sử gia đình bị gout hoặc bệnh thận, việc kiểm tra axit uric thường xuyên là cần thiết để phát hiện và can thiệp sớm.
Kết Luận
Rối loạn axit uric không chỉ giới hạn ở bệnh gout mà còn có thể gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe tổng thể. Việc hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và cách kiểm soát sẽ giúp bạn chủ động bảo vệ cơ thể khỏi các biến chứng nguy hiểm. Hãy duy trì một lối sống lành mạnh, chế độ ăn uống khoa học và theo dõi sức khỏe thường xuyên để đảm bảo axit uric luôn ở mức ổn định!
