Axit dạ dày đóng vai trò quan trọng trong việc tiêu hóa thức ăn và bảo vệ hệ tiêu hóa khỏi vi khuẩn có hại. Tuy nhiên, khi lượng axit này bị mất cân bằng – quá nhiều hoặc quá ít – có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Đây chính là tình trạng rối loạn axit dạ dày, một vấn đề phổ biến nhưng không phải ai cũng hiểu rõ.
1. RỐI LOẠN AXIT DẠ DÀY LÀ GÌ?
Rối loạn axit dạ dày xảy ra khi dạ dày tiết quá nhiều hoặc quá ít axit hydrochloric (HCl). Trong cơ thể bình thường, axit này giúp phân hủy thức ăn, hấp thu chất dinh dưỡng và tiêu diệt vi khuẩn có hại. Nhưng khi mất cân bằng, nó có thể gây đau đớn, khó chịu và làm suy giảm chất lượng cuộc sống.
Axit dạ dày cao (tăng tiết axit): Dạ dày tiết quá nhiều HCl, gây kích ứng niêm mạc dạ dày, dẫn đến viêm loét, trào ngược dạ dày thực quản.
Axit dạ dày thấp (thiếu axit): Khi không đủ axit để tiêu hóa thức ăn, cơ thể khó hấp thụ chất dinh dưỡng, làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn đường ruột.
2. NGUYÊN NHÂN GÂY RỐI LOẠN AXIT DẠ DÀY
Rối loạn axit dạ dày có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, từ thói quen ăn uống đến các bệnh lý nền.
Chế độ ăn uống không lành mạnh: Ăn quá nhiều thực phẩm cay, chua, chiên rán, rượu bia, cà phê có thể kích thích dạ dày tiết quá nhiều axit. Ngược lại, ăn uống thiếu chất, bỏ bữa thường xuyên có thể khiến axit tiết không đủ.
Căng thẳng, stress kéo dài: Khi căng thẳng, cơ thể tiết ra cortisol, một hormone có thể làm tăng sản xuất axit dạ dày.
Lạm dụng thuốc: Một số loại thuốc giảm đau, kháng viêm (NSAIDs), kháng sinh hoặc thuốc trị loãng xương có thể ảnh hưởng đến lượng axit trong dạ dày.
Nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori (H. pylori): Đây là nguyên nhân phổ biến gây viêm loét dạ dày, ảnh hưởng đến việc tiết axit.
Bệnh lý nền: Một số bệnh lý như viêm dạ dày, hội chứng Zollinger-Ellison có thể làm tăng hoặc giảm tiết axit bất thường.
3. TRIỆU CHỨNG CỦA RỐI LOẠN AXIT DẠ DÀY
Dấu hiệu của rối loạn axit dạ dày rất đa dạng, nhưng thường bị nhầm lẫn với các bệnh tiêu hóa khác.
Triệu chứng của tăng tiết axit dạ dày:
Ợ nóng, ợ chua, cảm giác nóng rát ở vùng ngực và họng.
Đau dạ dày, đặc biệt khi đói hoặc sau khi ăn đồ chua, cay.
Buồn nôn, nôn ra dịch chua.
Trào ngược dạ dày – thực quản.
Triệu chứng của thiếu axit dạ dày:
Đầy hơi, chướng bụng ngay cả khi ăn ít.
Tiêu hóa kém, hay bị táo bón hoặc tiêu chảy.
Hơi thở có mùi hôi dù vệ sinh răng miệng tốt.
Thiếu hụt chất dinh dưỡng, đặc biệt là vitamin B12, sắt, kẽm.
4. CÁCH ĐIỀU TRỊ VÀ PHÒNG NGỪA
Việc cân bằng axit dạ dày đòi hỏi sự điều chỉnh từ chế độ ăn uống đến lối sống hàng ngày.
Điều chỉnh chế độ ăn uống:
Tránh thực phẩm gây kích thích dạ dày: Hạn chế đồ ăn cay nóng, chua, nhiều dầu mỡ, rượu bia, cà phê.
Bổ sung thực phẩm tốt cho dạ dày: Ăn nhiều rau xanh, trái cây ít chua, sữa chua, thực phẩm giàu chất xơ.
Ăn đúng giờ, đúng bữa: Không bỏ bữa, ăn chậm nhai kỹ để hỗ trợ tiêu hóa.
Kiểm soát căng thẳng:
Duy trì lối sống lành mạnh, ngủ đủ giấc.
Tập thể dục thường xuyên giúp điều hòa hệ thần kinh, giảm căng thẳng.
Thực hành thiền, yoga hoặc các bài tập thở để giảm stress.
Sử dụng thuốc khi cần thiết:
Nếu bị tăng tiết axit, bác sĩ có thể chỉ định thuốc ức chế bơm proton (PPI), thuốc kháng H2 hoặc thuốc trung hòa axit.
Nếu bị thiếu axit, có thể bổ sung men tiêu hóa hoặc axit dạ dày nhân tạo theo chỉ định.
Tránh lạm dụng thuốc giảm đau và kháng sinh:
Không tự ý dùng thuốc NSAIDs kéo dài. Nếu cần, hãy uống kèm với thuốc bảo vệ dạ dày.
Khi dùng kháng sinh, nên kết hợp với lợi khuẩn để bảo vệ đường ruột.
5. KẾT LUẬN
Rối loạn axit dạ dày là vấn đề phổ biến nhưng có thể kiểm soát được nếu thay đổi lối sống và có phương pháp điều trị phù hợp. Đừng coi nhẹ các triệu chứng ban đầu vì nếu không được kiểm soát, nó có thể dẫn đến viêm loét, trào ngược hoặc suy dinh dưỡng nghiêm trọng. Lắng nghe cơ thể, duy trì thói quen ăn uống khoa học và kiểm tra sức khỏe định kỳ sẽ giúp bạn giữ được hệ tiêu hóa khỏe mạnh!
