Chúng ta đều ăn uống mỗi ngày. Nhưng với một số người, chuyện ăn không chỉ là nạp năng lượng mà trở thành một cuộc chiến tâm lý không hồi kết. Rối loạn ăn uống (Eating Disorders) không đơn thuần là chuyện “kén ăn” hay “thích ăn kiêng”, mà nó là một vòng xoáy đáng sợ có thể hủy hoại cả thể chất lẫn tinh thần.
Rối loạn ăn uống là gì?
Rối loạn ăn uống là một nhóm bệnh lý tâm thần liên quan đến hành vi ăn uống bất thường, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe và cuộc sống hàng ngày. Nó không chỉ đơn giản là ăn quá ít hoặc quá nhiều, mà là một sự ám ảnh, mất kiểm soát đối với thức ăn, hình ảnh cơ thể và cảm xúc cá nhân.
Điều đáng sợ ở rối loạn ăn uống là chúng không dễ nhận biết từ bên ngoài. Nhiều người mắc bệnh trông vẫn bình thường, thậm chí có ngoại hình được xã hội tung hô. Nhưng bên trong họ có thể đang chịu đựng một cuộc chiến tâm lý khốc liệt.
Các loại rối loạn ăn uống phổ biến
Dưới đây là ba dạng rối loạn ăn uống phổ biến nhất:
Chán ăn tâm thần (Anorexia Nervosa)
Đây là dạng rối loạn mà người bệnh có nỗi sợ hãi cực độ về việc tăng cân. Họ thường nhịn ăn hoặc ăn rất ít, thậm chí từ chối ăn ngay cả khi cơ thể đã suy kiệt. Những người mắc chứng này thường:
- Có suy nghĩ ám ảnh về cân nặng, thậm chí khi đã gầy trơ xương vẫn thấy mình “béo”.
- Tự đặt ra những quy tắc ăn uống khắt khe, như chỉ ăn một số loại thực phẩm nhất định hoặc đếm từng calo một cách ám ảnh.
- Tập thể dục quá mức để “đốt mỡ”, ngay cả khi cơ thể đang thiếu hụt năng lượng trầm trọng.
Hội chứng cuồng ăn (Bulimia Nervosa)
Người mắc Bulimia thường rơi vào chu kỳ “ăn vô độ” và “tống khứ thức ăn”. Họ có thể ăn một lượng lớn thức ăn trong thời gian ngắn, rồi sau đó cảm thấy tội lỗi và tìm cách loại bỏ thức ăn bằng cách nôn, dùng thuốc xổ hoặc tập thể dục quá mức. Điều đáng nói là nhiều người mắc Bulimia có cân nặng bình thường, thậm chí hơi thừa cân, nên rất khó nhận biết. Nhưng bên trong, họ bị mắc kẹt trong cảm giác xấu hổ, lo lắng, và ám ảnh về cơ thể. Biến chứng của Bulimia bao gồm mất nước, tổn thương thực quản do nôn quá nhiều, loạn nhịp tim và mất cân bằng điện giải nghiêm trọng.
Rối loạn ăn uống vô độ (Binge Eating Disorder – BED)
BED có thể coi là “người anh em” của Bulimia, nhưng không có giai đoạn “tống khứ thức ăn”. Người mắc BED thường ăn quá nhiều trong thời gian ngắn nhưng không thể kiểm soát, rồi sau đó cảm thấy xấu hổ và chán ghét bản thân. Điểm khác biệt là họ không cố nôn ra hay tập thể dục quá mức, dẫn đến tăng cân không kiểm soát, béo phì và các vấn đề sức khỏe liên quan như tiểu đường, huyết áp cao.
Tại sao rối loạn ăn uống xảy ra?
Rối loạn ăn uống không chỉ đơn giản là “thích hay không thích ăn”. Nó có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân, bao gồm:
Áp lực xã hội: Các tiêu chuẩn cái đẹp phi thực tế mà truyền thông và mạng xã hội tạo ra có thể khiến nhiều người, đặc biệt là phụ nữ trẻ, cảm thấy áp lực phải có một vóc dáng “hoàn hảo”.
Yếu tố tâm lý: Lo âu, trầm cảm, hoặc ám ảnh về sự hoàn hảo có thể là nguyên nhân chính dẫn đến rối loạn ăn uống.
Yếu tố sinh học: Một số nghiên cứu cho thấy yếu tố di truyền và các bất thường trong hoạt động não bộ cũng có thể góp phần gây bệnh.
Chấn thương tâm lý: Những trải nghiệm tiêu cực trong quá khứ như bị bắt nạt, lạm dụng hoặc những lời chỉ trích về ngoại hình có thể là nguyên nhân khởi phát bệnh.
Dấu hiệu nhận biết
Làm sao để biết một người có thể đang mắc rối loạn ăn uống? Dưới đây là một số dấu hiệu cảnh báo:
✔️ Ám ảnh về cân nặng và hình thể.
✔️ Tránh ăn uống ở nơi đông người, hoặc có những thói quen ăn uống kỳ quặc.
✔️ Thường xuyên kiểm tra gương, soi mói cơ thể mình một cách tiêu cực.
✔️ Ăn vô độ rồi cảm thấy tội lỗi và cố gắng “sửa chữa” bằng cách nhịn ăn hoặc tập luyện điên cuồng.
✔️ Sút cân nhanh chóng hoặc có cân nặng thay đổi thất thường.
✔️ Xuất hiện vấn đề sức khỏe như rụng tóc, khô da, mất kinh nguyệt.
Rối loạn ăn uống có thể điều trị không?
Câu trả lời là có, nhưng không dễ dàng. Điều trị rối loạn ăn uống đòi hỏi sự kết hợp của nhiều phương pháp:
Tâm lý trị liệu: Liệu pháp nhận thức – hành vi (CBT) là phương pháp hiệu quả giúp người bệnh thay đổi suy nghĩ tiêu cực về ăn uống và hình thể.
Can thiệp dinh dưỡng: Làm việc với chuyên gia dinh dưỡng để xây dựng lại thói quen ăn uống lành mạnh.
Thuốc men: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể kê thuốc để kiểm soát lo âu hoặc trầm cảm đi kèm.
Hỗ trợ từ gia đình và bạn bè: Rối loạn ăn uống không thể tự khỏi. Người bệnh cần một mạng lưới hỗ trợ mạnh mẽ để có động lực hồi phục.
Kết luận
Rối loạn ăn uống không chỉ là vấn đề ăn uống. Nó là một cuộc chiến về tâm lý, cảm xúc và nhận thức. Xã hội càng ám ảnh với cái đẹp phi thực tế, càng có nhiều người rơi vào vòng xoáy này.
Nếu bạn hoặc ai đó bạn quen biết có dấu hiệu của rối loạn ăn uống, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ. Không ai đáng phải sống trong nỗi sợ hãi với chính cơ thể mình. Thực sự chấp nhận bản thân và chăm sóc sức khỏe quan trọng hơn bất cứ tiêu chuẩn nào mà xã hội áp đặt.
