Khi nhắc đến các vấn đề về lời nói, hầu hết mọi người sẽ nghĩ ngay đến nói lắp hoặc rối loạn ngôn ngữ. Tuy nhiên, có một dạng rối loạn ít được nhắc đến nhưng ảnh hưởng không nhỏ đến giao tiếp hàng ngày – đó là rối loạn âm lời nói (Speech Sound Disorder – SSD). Đây không chỉ là việc phát âm sai vài từ mà là một tình trạng phức tạp, tác động đến khả năng nói trôi chảy và rõ ràng của một người.
Rối loạn âm lời nói là gì?
Rối loạn âm lời nói là một dạng rối loạn giao tiếp trong đó người mắc gặp khó khăn trong việc phát âm đúng hoặc có thể phát âm nhưng không nhất quán. Điều này khiến họ khó diễn đạt ý tưởng rõ ràng và dễ bị người khác hiểu sai.
Dạng rối loạn này thường xuất hiện ở trẻ em trong quá trình học nói và có thể kéo dài đến tuổi trưởng thành nếu không được can thiệp kịp thời. Một số trẻ chỉ mắc lỗi phát âm nhẹ và có thể tự sửa theo thời gian, nhưng một số khác cần đến sự can thiệp của chuyên gia ngôn ngữ trị liệu.
Biểu hiện của rối loạn âm lời nói
Người mắc rối loạn âm lời nói có thể gặp phải một số biểu hiện sau:
Phát âm sai các âm thanh cụ thể: Ví dụ, thay vì nói “con cá”, trẻ có thể nói thành “con tá” hoặc “con á”.
Bỏ sót hoặc thêm âm không cần thiết: Ví dụ, từ “bàn” có thể bị nói thành “bà” hoặc “bànn”.
Phát âm không ổn định: Có lúc phát âm đúng, có lúc lại sai ngay chính từ đó.
Giọng nói không rõ ràng: Người nghe phải cố gắng mới hiểu được họ đang nói gì.
Gặp khó khăn trong việc bắt chước lời nói: Dù có người khác sửa mẫu, họ vẫn khó phát âm đúng theo yêu cầu.
Nguyên nhân của rối loạn âm lời nói
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, có thể kể đến:
Vấn đề về cơ cấu miệng: Dị tật ở lưỡi, hàm, hoặc vòm miệng có thể ảnh hưởng đến cách phát âm. Ví dụ, trẻ bị hở hàm ếch có thể gặp khó khăn trong việc tạo ra một số âm thanh nhất định.
Vấn đề về thần kinh: Một số bệnh lý như bại não hoặc tổn thương thần kinh có thể làm suy yếu khả năng điều khiển cơ miệng, dẫn đến rối loạn phát âm.
Nguyên nhân liên quan đến xử lý âm thanh trong não: Một số trẻ không gặp vấn đề về cơ miệng nhưng não bộ lại xử lý âm thanh không hiệu quả, khiến chúng khó tạo ra âm lời nói chính xác.
Yếu tố môi trường và học tập: Nếu trẻ không có đủ môi trường nghe-nói hoặc không được hướng dẫn phát âm đúng cách từ nhỏ, có thể hình thành thói quen phát âm sai.
Rối loạn âm lời nói có thể khắc phục không?
Tin tốt là rối loạn âm lời nói có thể được can thiệp và cải thiện đáng kể, đặc biệt nếu phát hiện sớm. Một số phương pháp hỗ trợ bao gồm:
Trị liệu ngôn ngữ: Chuyên gia ngôn ngữ trị liệu có thể hướng dẫn người mắc cách phát âm chính xác, sử dụng bài tập luyện cơ miệng và điều chỉnh lỗi phát âm dần dần.
Luyện tập tại nhà: Phụ huynh có thể giúp trẻ luyện nói bằng cách lặp lại các từ khó, sử dụng hình ảnh minh họa hoặc trò chơi phát âm để kích thích hứng thú.
Can thiệp y khoa nếu cần: Nếu rối loạn âm lời nói liên quan đến cấu trúc cơ thể hoặc thần kinh, có thể cần phẫu thuật hoặc các liệu pháp hỗ trợ khác.
Kết luận
Rối loạn âm lời nói tuy không quá phổ biến như nói lắp hay rối loạn ngôn ngữ, nhưng nó có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến giao tiếp và sự tự tin của người mắc. Phát hiện sớm và can thiệp đúng cách có thể giúp họ cải thiện đáng kể khả năng phát âm và giao tiếp. Vì vậy, nếu bạn nhận thấy dấu hiệu bất thường trong cách phát âm của một đứa trẻ hoặc người thân, đừng ngần ngại tìm đến chuyên gia để được hỗ trợ kịp thời.
