Chúng ta đang sống trong thời đại mà mọi thứ đều có thể được ghi lại, phân tích và tận dụng. Từ những dòng trạng thái trên mạng xã hội, lịch sử tìm kiếm trên Google, cho đến những cuộc trò chuyện riêng tư—tất cả đều có thể trở thành dữ liệu được thu thập. Điều này đặt ra một câu hỏi lớn: Chúng ta có còn quyền riêng tư trên internet không?
1. QUYỀN RIÊNG TƯ LÀ GÌ, VÀ TẠI SAO NÓ QUAN TRỌNG?
Quyền riêng tư không chỉ đơn giản là “không ai nhìn trộm vào cuộc sống của tôi,” mà nó còn liên quan đến quyền kiểm soát thông tin cá nhân. Nếu bạn không muốn người khác biết bạn đang ở đâu, bạn đã mua gì, hay sở thích của bạn là gì, thì điều đó hoàn toàn hợp lý.
Nhưng trong thế giới số hóa, dữ liệu cá nhân của chúng ta lại là “mỏ vàng” đối với các công ty công nghệ, nhà quảng cáo và thậm chí là hacker.
Bạn đã bao giờ tự hỏi:
Tại sao sau khi tìm kiếm một sản phẩm trên Shopee, bạn ngay lập tức thấy quảng cáo về nó trên Facebook?
Vì sao điện thoại của bạn đôi khi “nghe lén” cuộc trò chuyện, rồi gợi ý quảng cáo đúng thứ bạn vừa nhắc đến?
Điều này xảy ra vì dữ liệu cá nhân của bạn đã bị thu thập và sử dụng. Và nếu nó rơi vào tay kẻ xấu, hậu quả sẽ nghiêm trọng hơn rất nhiều.
2. CÁC MỐI ĐE DỌA ĐỐI VỚI QUYỀN RIÊNG TƯ
Dưới đây là một số mối đe dọa lớn nhất đối với quyền riêng tư mà có thể bạn chưa nhận ra:
a) Mạng xã hội: Con dao hai lưỡi
Mọi thứ bạn đăng tải lên Facebook, Instagram, TikTok đều có thể bị thu thập. Kể cả những thứ bạn xóa đi, có thể vẫn còn được lưu trữ đâu đó.
👉 Câu chuyện có thật: Năm 2018, vụ bê bối Cambridge Analytica đã cho thấy Facebook đã để lộ thông tin của 87 triệu người dùng mà không có sự cho phép của họ.
b) Cookies và theo dõi trực tuyến
Cookies không chỉ giúp bạn đăng nhập nhanh hơn mà còn giúp các công ty theo dõi thói quen của bạn. Chúng giúp các nhà quảng cáo hiển thị đúng thứ bạn quan tâm, nhưng đồng thời cũng đánh cắp một phần quyền riêng tư của bạn.
c) Lỗ hổng bảo mật và hacker
Tin tặc có thể đánh cắp thông tin đăng nhập, chiếm đoạt tài khoản ngân hàng hoặc thậm chí là lấy cắp danh tính của bạn. Một số kiểu tấn công phổ biến bao gồm:
Phishing (Lừa đảo qua email, tin nhắn)
Ransomware (Mã độc tống tiền)
Data Breach (Rò rỉ dữ liệu từ các công ty lớn)
3. BẠN CÓ THỂ LÀM GÌ ĐỂ BẢO VỆ QUYỀN RIÊNG TƯ CỦA MÌNH?
✅ 1. Sử dụng mật khẩu mạnh và không lặp lại
Hãy dùng mật khẩu dài, kết hợp chữ cái, số và ký tự đặc biệt. Nếu sợ quên, hãy dùng trình quản lý mật khẩu như Bitwarden hoặc 1Password.
✅ 2. Bật xác thực hai lớp (2FA)
Hãy kích hoạt 2FA cho email, tài khoản ngân hàng, mạng xã hội để tăng cường bảo mật.
✅ 3. Hạn chế chia sẻ thông tin cá nhân
Đừng công khai địa chỉ, số điện thoại lên mạng.
Tránh dùng mạng Wi-Fi công cộng nếu không cần thiết.
✅ 4. Sử dụng trình duyệt và công cụ bảo mật
DuckDuckGo (thay thế Google) giúp tìm kiếm riêng tư.
Brave Browser giúp chặn quảng cáo và theo dõi.
VPN giúp bảo vệ địa chỉ IP và mã hóa dữ liệu duyệt web.
✅ 5. Kiểm tra cài đặt quyền riêng tư trên mạng xã hội
Tắt theo dõi vị trí.
Hạn chế quyền truy cập của ứng dụng bên thứ ba.
4. QUYỀN RIÊNG TƯ KHÔNG CHỈ LÀ CÁ NHÂN—NÓ CÒN LÀ MỘT CUỘC CHIẾN
Quyền riêng tư không phải là thứ “tự nhiên có sẵn.” Nếu chúng ta không đấu tranh, nó sẽ dần biến mất. Các tập đoàn công nghệ lớn như Facebook, Google hay Apple đã phải chịu áp lực từ cộng đồng để bảo vệ dữ liệu người dùng.
Chúng ta cần lên tiếng, sử dụng các công cụ bảo mật và quan tâm đến dữ liệu cá nhân của mình hơn. Bởi vì một khi thông tin cá nhân bị đánh cắp, bạn không thể lấy lại nó một cách dễ dàng.
