Bạn có bao giờ cảm thấy khó chịu khi nhìn thấy một vệt bẩn nhỏ trên bàn làm việc? Hay phải rửa tay đến lần thứ ba mới thấy yên tâm? Với nhiều người, sạch sẽ là một thói quen tốt, nhưng với những kẻ mắc chứng bệnh ưa sạch sẽ – hay còn gọi là hội chứng ám ảnh cưỡng chế về sạch sẽ (OCD – Obsessive-Compulsive Disorder), đó là một cuộc chiến không hồi kết với những vi trùng vô hình và nỗi lo âu vô tận.
Sạch sẽ hay bị ám ảnh?
Không giống như những người có ý thức vệ sinh tốt, kẻ mắc chứng bệnh ưa sạch sẽ không đơn giản là thích gọn gàng. Họ không thể chịu đựng được dù chỉ một chút bụi hay cảm giác bàn tay “không đủ sạch”. Một số người rửa tay liên tục, đến mức da tay nứt nẻ, chảy máu. Số khác lau dọn nhà cửa suốt cả ngày, dù nó đã sạch bong từ trước đó.
Họ không làm vậy vì sở thích hay vì thích ngăn nắp, mà vì họ bị buộc phải làm để xoa dịu một nỗi sợ mơ hồ nhưng khủng khiếp: sợ bẩn, sợ vi trùng, sợ bệnh tật, hoặc chỉ đơn giản là cảm giác khó chịu không thể giải thích. Nếu không làm theo những nghi thức sạch sẽ của mình, họ sẽ rơi vào trạng thái lo lắng, bứt rứt không yên.
Những nghi thức kỳ lạ
Mỗi người mắc chứng bệnh này đều có những “nghi thức” riêng:
Rửa tay liên tục: Một lần chưa đủ, hai lần vẫn chưa ổn, ba lần vẫn thấy không an tâm. Đôi khi họ thậm chí có quy trình riêng, như phải rửa theo số lần chẵn hoặc lẻ, hoặc theo một thứ tự nhất định.
Tránh chạm vào đồ vật công cộng: Tay nắm cửa, nút thang máy, tiền bạc – tất cả đều là “ổ vi trùng” mà họ không muốn động vào. Một số người thậm chí còn mang găng tay mọi lúc mọi nơi.
Lau dọn không ngừng: Sàn nhà vừa lau xong có thể bị lau lại chỉ vì… cảm giác “chưa đủ sạch”.
Tắm rửa quá mức: Một số người có thể tắm hàng tiếng đồng hồ hoặc thay quần áo nhiều lần trong ngày để tránh cảm giác “dơ bẩn”.
Những nghi thức này nghe có vẻ cực đoan, nhưng với họ, đó là cách duy nhất để giữ cho tâm trí bình tĩnh.
Khi sự sạch sẽ hủy hoại cuộc sống
Nghe thì có vẻ như sống sạch sẽ là một điều tốt, nhưng khi nó trở thành nỗi ám ảnh, cuộc sống sẽ bị đảo lộn hoàn toàn.
Họ mất hàng giờ mỗi ngày chỉ để đảm bảo mọi thứ “đạt chuẩn sạch sẽ”. Họ có thể trì hoãn công việc, từ chối các cuộc hẹn, hoặc thậm chí né tránh tiếp xúc với người khác chỉ vì sợ bị “dính bẩn”.
Không ít trường hợp, chứng ám ảnh này còn gây rạn nứt trong các mối quan hệ. Gia đình, bạn bè không hiểu được nỗi sợ của họ, trong khi họ lại không thể kiểm soát được bản thân. Càng cố giải thích, họ càng bị cho là “quá nhạy cảm”, “quá khó tính”. Và thế là, họ tự cô lập mình trong thế giới sạch sẽ nhưng cô đơn.
Vượt qua nỗi ám ảnh
Những người mắc chứng bệnh ưa sạch sẽ không hề muốn sống như vậy, nhưng họ không thể tự thoát ra. Đây không chỉ là một thói quen mà là một rối loạn tâm lý, đòi hỏi sự hỗ trợ từ chuyên gia.
Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) là một trong những phương pháp hiệu quả nhất, giúp họ nhận diện và đối mặt với nỗi sợ theo từng bước nhỏ. Một số trường hợp nặng có thể cần dùng thuốc để kiểm soát lo âu.
Quan trọng nhất, họ cần một môi trường thông cảm và hỗ trợ. Việc nói “đừng nghĩ về nó nữa” hay “có gì đâu mà sợ” không giúp ích gì – nó chỉ khiến họ cảm thấy mình bị hiểu lầm. Điều họ cần là sự thấu hiểu, kiên nhẫn và động viên để từng bước lấy lại quyền kiểm soát cuộc sống của mình.
Kết luận
Sạch sẽ là tốt, nhưng khi sạch sẽ trở thành một nỗi ám ảnh, nó không còn là một thói quen tốt mà trở thành một gánh nặng tâm lý. Những kẻ mắc chứng bệnh ưa sạch sẽ không phải là “khó tính” hay “thích sạch quá mức” – họ đang chiến đấu với chính bộ não của mình mỗi ngày. Và thay vì phán xét, điều tốt nhất chúng ta có thể làm là thấu hiểu và giúp họ tìm cách vượt qua.
