Khi nhắc đến khám phá hành tinh, nhiều người có thể nghĩ ngay đến những sứ mệnh vũ trụ hiện đại như Voyager hay những kính thiên văn mạnh mẽ như Hubble và James Webb. Tuy nhiên, sự thật là con người đã khám phá ra hành tinh đầu tiên từ rất lâu trước khi có bất kỳ công nghệ nào hỗ trợ. Nhưng đó là hành tinh nào? Và làm thế nào con người có thể khám phá ra nó?
Khám Phá Hành Tinh – Một Hành Trình Dài Hơn Ta Nghĩ
Trước tiên, cần phải hiểu rõ “khám phá” ở đây có nghĩa là gì. Nếu xét theo nghĩa rộng, con người đã biết đến một số hành tinh từ thời cổ đại – nhưng họ không thực sự “khám phá” chúng theo nghĩa khoa học hiện đại. Các hành tinh như Sao Thủy, Sao Kim, Sao Hỏa, Sao Mộc và Sao Thổ đều có thể quan sát bằng mắt thường, và chúng đã được biết đến từ hàng nghìn năm trước.
Vậy nên, nếu xét theo góc độ một thiên thể được phát hiện lần đầu tiên bằng phương pháp khoa học, tức là không thể quan sát bằng mắt thường mà cần đến kính thiên văn hoặc các phương pháp tính toán, thì hành tinh đầu tiên được khám phá chính là Thiên Vương tinh (Uranus).
Thiên Vương Tinh – Hành Tinh Đầu Tiên Được “Thấy” Bằng Khoa Học
Vào ngày 13 tháng 3 năm 1781, nhà thiên văn học người Anh gốc Đức William Herschel đã vô tình phát hiện ra một thiên thể lạ khi đang quan sát bầu trời bằng kính thiên văn tự chế. Ban đầu, ông nghĩ rằng nó có thể là một sao chổi vì nó có vẻ di chuyển. Tuy nhiên, sau khi quan sát trong nhiều ngày, Herschel nhận ra rằng đây thực sự là một hành tinh nằm xa hơn Sao Thổ – điều chưa ai từng ghi nhận trước đó.
Điều thú vị là, trước đó, một số nhà thiên văn khác cũng đã từng vô tình thấy Thiên Vương tinh nhưng không nhận ra nó là một hành tinh. Họ nhầm nó với một ngôi sao mờ nhạt và bỏ qua. Herschel là người đầu tiên đưa ra bằng chứng thuyết phục và công nhận nó là một hành tinh trong hệ Mặt Trời.
Ban đầu, Herschel muốn đặt tên nó là Georgium Sidus (tạm dịch: Ngôi sao của George) để vinh danh vua George III của Anh. Nhưng các nhà khoa học châu Âu không thích điều đó. Cuối cùng, hành tinh này được đặt tên là Uranus (Thiên Vương tinh), theo tên của vị thần bầu trời trong thần thoại Hy Lạp.
Tại Sao Thiên Vương Tinh Lại Là Một Cột Mốc Quan Trọng?
Trước khi Thiên Vương tinh được phát hiện, mọi hành tinh mà con người biết đến đều có thể quan sát trực tiếp bằng mắt thường. Nhưng Uranus mở ra một kỷ nguyên mới – kỷ nguyên của kính thiên văn và khoa học hiện đại. Nó cho thấy rằng hệ Mặt Trời có thể rộng lớn hơn nhiều so với những gì con người từng nghĩ.
Hơn nữa, phát hiện này dẫn đến một loạt các khám phá sau đó: dựa trên quỹ đạo bất thường của Thiên Vương tinh, các nhà khoa học nghi ngờ có một hành tinh khác ảnh hưởng đến nó. Điều đó dẫn đến việc khám phá ra Hải Vương tinh (Neptune) vào năm 1846, bằng cách tính toán quỹ đạo chứ không phải quan sát thông thường.
Vậy Còn Các Hành Tinh Khác Thì Sao?
Nếu xét theo các hành tinh được quan sát bằng mắt thường, thì không có hành tinh nào được “khám phá” mà chỉ đơn giản là được ghi nhận từ thời cổ đại. Nhưng nếu xét theo hành tinh đầu tiên được phát hiện bằng phương pháp khoa học, thì Thiên Vương tinh là câu trả lời.
Ngày nay, công nghệ tiên tiến cho phép con người khám phá những hành tinh ngoài hệ Mặt Trời (exoplanet), nhưng cách đây hơn 200 năm, việc tìm thấy một hành tinh mới trong hệ Mặt Trời đã là một kỳ tích vĩ đại. Và tất cả bắt đầu từ một đêm quan sát của William Herschel vào năm 1781.
Hành trình khám phá vũ trụ vẫn chưa dừng lại. Biết đâu, trong tương lai, chúng ta sẽ tìm thấy một hành tinh nào đó mang sự sống ngoài Trái Đất? Nhưng dù có khám phá bao nhiêu hành tinh đi nữa, Thiên Vương tinh vẫn sẽ mãi là hành tinh đầu tiên được khám phá bằng khoa học – một cột mốc thay đổi hoàn toàn cách con người nhìn nhận vũ trụ.
