Đất hiếm – cái tên nghe có vẻ lạ lẫm nhưng lại là một trong những tài nguyên chiến lược quan trọng bậc nhất của thế kỷ 21. Từ điện thoại thông minh, xe điện, nam châm vĩnh cửu đến vũ khí quân sự tối tân, đất hiếm đóng vai trò không thể thiếu. Nhưng điều thú vị là, mặc dù gọi là “hiếm”, chúng thực ra không quá khan hiếm về mặt trữ lượng. Câu hỏi đặt ra là: đất hiếm tập trung nhiều nhất ở đâu?
1. Trung Quốc – “Ông Vua” Của Đất Hiếm
Nhắc đến đất hiếm là phải nhắc đến Trung Quốc. Quốc gia này chiếm đến 60-70% sản lượng đất hiếm toàn cầu, một con số đủ để khiến cả thế giới phải dè chừng. Khu vực Nội Mông, đặc biệt là mỏ Bayan Obo, chính là “mỏ vàng” đất hiếm lớn nhất thế giới. Bayan Obo không chỉ có trữ lượng khổng lồ mà còn chứa nhiều loại đất hiếm quan trọng như neodymium, praseodymium – những nguyên tố cực kỳ quan trọng trong sản xuất nam châm vĩnh cửu cho xe điện và turbine gió.
Không chỉ có trữ lượng lớn, Trung Quốc còn nắm trong tay chuỗi cung ứng đất hiếm gần như hoàn chỉnh, từ khai thác, tinh chế cho đến chế tạo sản phẩm cuối cùng. Điều này khiến nhiều quốc gia phụ thuộc vào Trung Quốc và tạo ra một cuộc cạnh tranh địa chính trị khốc liệt xoay quanh loại tài nguyên này.
2. Việt Nam – “Viên Ngọc Tiềm Ẩn”
Ít ai biết rằng Việt Nam cũng sở hữu nguồn tài nguyên đất hiếm đáng kể. Theo báo cáo của Cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ (USGS), Việt Nam đứng thứ hai thế giới về trữ lượng đất hiếm, chỉ sau Trung Quốc. Các mỏ lớn tập trung chủ yếu ở Tây Bắc, đặc biệt là ở mỏ Đông Pao (Lai Châu).
Việt Nam có tiềm năng trở thành một nhân tố quan trọng trong thị trường đất hiếm, nhưng khai thác và tinh chế vẫn còn hạn chế do công nghệ chưa phát triển mạnh như Trung Quốc. Tuy nhiên, với sự quan tâm ngày càng lớn từ các cường quốc như Mỹ, Nhật Bản và châu Âu, ngành công nghiệp đất hiếm của Việt Nam có thể sẽ bùng nổ trong tương lai.
3. Mỹ – Nỗ Lực Giành Lại Quyền Kiểm Soát
Mỹ từng là cường quốc đất hiếm trong quá khứ, nhưng việc đóng cửa nhiều mỏ do các vấn đề môi trường đã khiến họ phải phụ thuộc vào Trung Quốc. Hiện nay, Mỹ đang tìm cách khôi phục ngành công nghiệp này, trong đó nổi bật là mỏ Mountain Pass (California). Đây là mỏ đất hiếm lớn nhất nước Mỹ và đang được phát triển để giảm sự lệ thuộc vào nguồn cung từ Trung Quốc.
Tuy nhiên, dù có tài nguyên, Mỹ vẫn gặp khó khăn trong khâu tinh chế. Phần lớn đất hiếm khai thác ở Mỹ hiện nay vẫn phải gửi sang Trung Quốc để tinh chế, một điểm yếu mà nước này đang tìm cách khắc phục bằng cách đầu tư vào công nghệ và liên kết với các đối tác quốc tế.
4. Các Khu Vực Khác
Ngoài Trung Quốc, Việt Nam và Mỹ, một số quốc gia khác cũng có trữ lượng đất hiếm đáng kể, bao gồm:
Úc: Có mỏ đất hiếm Mount Weld, một trong những mỏ giàu nhất thế giới. Úc đang nổi lên như một nhà cung cấp thay thế cho Trung Quốc.
Brazil: Sở hữu một lượng lớn đất hiếm nhưng chưa khai thác mạnh.
Nga: Có trữ lượng đáng kể nhưng gặp nhiều rào cản về công nghệ và đầu tư.
Ấn Độ: Có tài nguyên đất hiếm nhưng phần lớn vẫn chưa được khai thác ở quy mô lớn.
5. Cuộc Đua Đất Hiếm – Không Chỉ Là Câu Chuyện Kinh Tế
Với vai trò quan trọng trong công nghệ cao và quốc phòng, đất hiếm không đơn thuần chỉ là một loại tài nguyên mà còn là vũ khí chiến lược trong các cuộc chiến thương mại và địa chính trị. Trung Quốc đang tận dụng vị thế độc quyền của mình để gây áp lực lên phương Tây, trong khi Mỹ, Việt Nam, Úc và nhiều quốc gia khác đang chạy đua để giành lại quyền kiểm soát.
Trong tương lai, ai kiểm soát được đất hiếm sẽ có lợi thế rất lớn trong nền kinh tế toàn cầu. Và câu chuyện về đất hiếm chắc chắn sẽ còn nóng hơn bao giờ hết.
