Khi nhắc đến châu Phi, nhiều người thường nghĩ ngay đến những sa mạc khô cằn, những khu rừng rậm hoang sơ hay những vùng đất rộng lớn hoang vu. Tuy nhiên, thực tế không phải toàn bộ lục địa này đều thưa dân. Ngược lại, có những khu vực tập trung dân cư cực kỳ đông đúc, thậm chí còn nằm trong top những nơi có mật độ dân số cao nhất thế giới.
1. Khu vực ven sông Nile – Dải đất đông đúc giữa sa mạc
Một trong những nơi có dân cư đông đúc nhất châu Phi chính là khu vực dọc theo sông Nile, đặc biệt là Ai Cập và Sudan. Ai Cập có hơn 100 triệu dân, và gần như toàn bộ dân số của nước này tập trung dọc hai bên bờ sông Nile. Điều này dễ hiểu, vì phần lớn diện tích Ai Cập là sa mạc, chỉ có vùng đất quanh sông Nile là đủ màu mỡ để canh tác và sinh sống.
Tại Sudan, xu hướng này cũng tương tự. Dù đất nước này có diện tích rất lớn, nhưng phần đông dân cư đều sống ở phía bắc, nơi sông Nile chảy qua. Nếu không có dòng sông này, Ai Cập và Sudan có lẽ chỉ toàn là những thành phố ma giữa biển cát khô cằn.
2. Vùng Tây Phi – Thành phố chật kín người
Tây Phi là khu vực có mật độ dân số cao nhất châu Phi, với những thành phố đông đúc, nhộn nhịp không thua gì các đô thị lớn ở châu Á. Nổi bật nhất là Nigeria, quốc gia đông dân nhất châu Phi với hơn 220 triệu người. Lagos, thủ đô kinh tế của Nigeria, không chỉ là thành phố lớn nhất châu Phi mà còn nằm trong danh sách những đô thị có tốc độ phát triển dân số nhanh nhất thế giới.
Các quốc gia lân cận như Ghana, Bờ Biển Ngà, Senegal và Benin cũng có mật độ dân số cao, chủ yếu tập trung quanh các thành phố ven biển như Abidjan (Bờ Biển Ngà) hay Accra (Ghana). Điều này một phần là do vị trí địa lý thuận lợi cho thương mại và cả những dòng di cư lịch sử từ thời kỳ buôn bán nô lệ.
3. Vùng Đông Phi – Những cao nguyên đông đúc
Không giống như sa mạc Bắc Phi hay những vùng ven biển Tây Phi, Đông Phi lại có những khu vực cao nguyên nhưng vẫn có dân cư cực kỳ đông đúc. Ethiopia và Kenya là hai nước có dân số rất lớn, với nhiều đô thị đông đúc như Addis Ababa hay Nairobi.
Đặc biệt, vùng Hồ Lớn (Great Lakes Region), bao gồm các nước như Uganda, Rwanda, Burundi và Tanzania, cũng là một trong những nơi có mật độ dân số cao nhất châu Phi. Rwanda và Burundi, dù có diện tích rất nhỏ, lại có mật độ dân số thuộc hàng top thế giới. Đây là một nghịch lý thú vị vì khu vực này không phải là đồng bằng trù phú, nhưng điều kiện tự nhiên ôn hòa và nguồn nước từ các hồ lớn đã tạo điều kiện cho sự bùng nổ dân số.
4. Nam Phi – Một trung tâm đô thị sầm uất
Phần lớn diện tích Nam Phi là thảo nguyên và bán hoang mạc, nhưng khu vực Johannesburg, Pretoria, và Cape Town lại có mật độ dân số rất cao. Điều này đến từ sự phát triển kinh tế mạnh mẽ của Nam Phi, thu hút nhiều dân nhập cư từ các quốc gia khác trong khu vực.
Đặc biệt, Johannesburg là thành phố đông dân nhất Nam Phi và là một trong những trung tâm tài chính lớn nhất lục địa. Đây cũng là nơi có nhiều khu dân cư nghèo (townships) như Soweto, nơi từng là trung tâm của phong trào chống phân biệt chủng tộc Apartheid.
Tại sao dân cư châu Phi tập trung vào những khu vực này?
Sự phân bố dân số châu Phi chịu ảnh hưởng lớn từ các yếu tố sau:
Nguồn nước: Hầu hết dân cư tập trung quanh các con sông lớn (Nile, Niger, Congo) hoặc các hồ lớn (Victoria, Tanganyika).
Khí hậu: Những vùng có khí hậu ôn hòa, đất đai màu mỡ sẽ có mật độ dân số cao hơn so với các sa mạc hay rừng rậm nhiệt đới.
Lịch sử và kinh tế: Các thành phố lớn, từng là trung tâm thương mại hoặc thuộc địa cũ, vẫn duy trì vai trò trung tâm kinh tế, thu hút dân cư.
Di cư và đô thị hóa: Nhiều người từ vùng nông thôn đổ về thành phố để tìm việc làm, dẫn đến sự bùng nổ dân số đô thị.
Kết luận
Dù châu Phi có hình ảnh là một lục địa rộng lớn với nhiều vùng đất hoang vu, thực tế lại có những khu vực tập trung dân cư cực kỳ đông đúc. Những thành phố như Lagos, Cairo, Nairobi hay Johannesburg đang ngày càng phát triển mạnh, kéo theo nhiều thách thức về cơ sở hạ tầng, việc làm và môi trường. Trong tương lai, châu Phi sẽ tiếp tục là tâm điểm của sự bùng nổ dân số toàn cầu, và cách các quốc gia quản lý vấn đề này sẽ ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của cả lục địa.
