Trong bối cảnh kinh doanh tại Việt Nam, việc nhờ người khác đứng tên giùm khi thành lập doanh nghiệp không phải là chuyện hiếm. Có thể vì lý do tránh thuế, né tránh quy định pháp lý hoặc đơn giản là do người thực sự điều hành công ty không đủ điều kiện pháp lý để đứng tên. Nhưng đây không phải là một quyết định vô hại. Ngược lại, việc đứng tên giùm tiềm ẩn hàng loạt rủi ro pháp lý có thể khiến bạn trở thành “con dê tế thần” bất đắc dĩ.
1. Người đứng tên giùm: danh nghĩa nhưng chịu trách nhiệm thật
Trên giấy tờ, người đứng tên giùm là chủ sở hữu hợp pháp của doanh nghiệp. Nghĩa là khi doanh nghiệp dính vào các vấn đề pháp lý như nợ nần, trốn thuế hay vi phạm quy định, thì người chịu trách nhiệm trước pháp luật chính là bạn, chứ không phải người thực sự điều hành công ty.
Dù bạn không phải là người điều hành thực sự, nhưng theo quy định của pháp luật doanh nghiệp, bạn vẫn phải chịu trách nhiệm về mọi hành vi sai phạm của doanh nghiệp. Nếu doanh nghiệp bị kiện, bị phạt hoặc thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự, bạn chính là người bị gọi tên đầu tiên.
2. Rủi ro liên đới trong các vụ án hình sự
Một trong những rủi ro đáng sợ nhất khi đứng tên giùm là liên đới trong các vụ án hình sự, đặc biệt là các hành vi như:
Trốn thuế, gian lận thuế: Nếu doanh nghiệp có hành vi khai báo gian dối để trốn thuế, bạn có thể bị truy cứu trách nhiệm theo Điều 200 Bộ luật Hình sự 2015 với mức phạt cao nhất lên đến 7 năm tù.
Lừa đảo chiếm đoạt tài sản: Nếu doanh nghiệp sử dụng danh nghĩa để vay vốn, huy động vốn rồi bỏ trốn hoặc không trả nợ, bạn có thể bị quy kết đồng phạm hoặc thậm chí là chủ mưu.
Sử dụng hóa đơn khống, rửa tiền: Nhiều doanh nghiệp lợi dụng pháp nhân để thực hiện hành vi rửa tiền, hợp thức hóa các giao dịch bất hợp pháp. Nếu bị điều tra, bạn có thể bị truy tố ngay cả khi không trực tiếp tham gia vào hoạt động đó.
Một ví dụ điển hình là nhiều vụ án kinh tế lớn từng xảy ra tại Việt Nam, khi cơ quan chức năng điều tra, những người đứng tên giùm thường bị khởi tố trước tiên. Họ không có quyền điều hành thực sự nhưng lại là người phải ra tòa và chịu trách nhiệm pháp lý.
3. Nguy cơ mất tài sản cá nhân
Không chỉ đối mặt với trách nhiệm pháp lý, bạn còn có thể mất trắng tài sản cá nhân nếu doanh nghiệp vướng vào các khoản nợ lớn. Khi doanh nghiệp phá sản hoặc bị kiện đòi nợ, tài sản cá nhân của bạn có thể bị kê biên, phong tỏa để bù đắp nghĩa vụ tài chính.
Nếu bạn đứng tên giùm trong một công ty cổ phần hoặc công ty TNHH có khoản nợ ngân hàng hoặc nợ đối tác, bạn có thể bị chủ nợ truy cứu. Thậm chí nếu doanh nghiệp biến mất, bạn vẫn là người duy nhất họ tìm đến để đòi tiền.
4. Khó chứng minh mình vô can
Một vấn đề khác là khi mọi chuyện vỡ lở, bạn có thể sẽ rất khó chứng minh rằng mình chỉ “đứng tên giùm” mà không liên quan đến các hoạt động của công ty. Vì pháp luật không thừa nhận khái niệm “đứng tên giùm” trong kinh doanh, mọi giấy tờ đều ghi rõ bạn là chủ doanh nghiệp hoặc cổ đông chính thức. Khi bị điều tra, bạn sẽ không có bằng chứng nào để thoát tội vì trên giấy tờ, bạn là người chịu trách nhiệm duy nhất.
Thậm chí, ngay cả khi bạn có bằng chứng chứng minh mình không thực sự điều hành doanh nghiệp, điều đó cũng không giúp bạn thoát khỏi trách nhiệm pháp lý. Bởi theo nguyên tắc, nếu bạn đồng ý đứng tên, tức là bạn đã chủ động chấp nhận rủi ro và phải chịu trách nhiệm trước pháp luật.
5. Giải pháp: Nói không với việc đứng tên giùm
Cách duy nhất để bảo vệ bản thân khỏi những rủi ro này là không bao giờ đồng ý đứng tên giùm doanh nghiệp. Dù là anh em, bạn bè hay người thân, không có gì đảm bảo rằng họ sẽ luôn tuân thủ pháp luật và không làm điều gì ảnh hưởng đến bạn.
Nếu ai đó đề nghị bạn đứng tên giùm, hãy từ chối ngay từ đầu. Đừng vì nể nang hay vì một khoản thù lao nhỏ mà đánh đổi cả sự nghiệp, tài chính và tự do của mình. Nếu bạn đã trót đứng tên giùm, hãy nhanh chóng tìm cách rút tên khỏi doanh nghiệp một cách hợp pháp trước khi quá muộn.
Kết luận
Việc đứng tên giùm doanh nghiệp có thể mang đến những hậu quả nghiêm trọng, thậm chí hủy hoại cuộc sống của bạn. Đừng để bản thân trở thành “bia đỡ đạn” cho người khác. Trong kinh doanh, pháp lý không có chỗ cho sự cả tin hay nhân nhượng – hãy luôn bảo vệ chính mình trước những rủi ro không đáng có.
