Rối loạn nuốt, hay còn gọi là dysphagia, là một vấn đề sức khỏe mà nhiều người không nghĩ tới khi nhắc đến hậu quả của tai biến mạch máu não (hay còn gọi là đột quỵ). Tuy nhiên, đây là một trong những di chứng đáng lo ngại nhất mà bệnh nhân tai biến có thể phải đối mặt. Vậy, rối loạn nuốt là gì, và tại sao nó lại xảy ra sau tai biến? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết về vấn đề này trong bài viết dưới đây.
1. Tai Biến và Những Di Chứng Không Thể Tính Trước
Tai biến mạch máu não, dù là xuất huyết hay nhồi máu, đều có thể để lại những di chứng nặng nề. Một trong những vấn đề khó chịu và ít được chú ý nhất chính là rối loạn nuốt. Sau một cơn tai biến, cơ thể và khả năng kiểm soát các cơ bắp của bệnh nhân có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng, bao gồm cả các cơ tham gia vào việc nuốt thức ăn.
Rối loạn nuốt có thể xảy ra khi các tín hiệu thần kinh từ não không còn được truyền tải chính xác đến các cơ quanh cổ họng và thực quản, dẫn đến việc nuốt thức ăn trở nên khó khăn hoặc thậm chí không thể nuốt được.
2. Rối Loạn Nuốt Là Gì?
Rối loạn nuốt có thể biểu hiện dưới nhiều hình thức khác nhau, từ việc khó nuốt những miếng thức ăn nhỏ, cảm giác thức ăn bị “kẹt” trong cổ họng, cho đến việc thức ăn hoặc nước bị trào ngược lên, gây ho, nghẹn hoặc thậm chí sặc. Một số bệnh nhân còn có thể gặp tình trạng khó nuốt cả thức ăn lỏng và đặc, điều này gây ảnh hưởng không nhỏ đến chế độ ăn uống và chất lượng cuộc sống.
3. Cơ Chế Hình Thành Rối Loạn Nuốt Sau Tai Biến
Khi một cơn tai biến xảy ra, não bộ bị tổn thương do thiếu máu nuôi dưỡng. Những khu vực bị ảnh hưởng có thể liên quan trực tiếp đến các chức năng như điều khiển cơ bắp, bao gồm cả các cơ tham gia vào quá trình nuốt. Thực tế, nuốt là một hành động phức tạp, đòi hỏi sự phối hợp của nhiều cơ và hệ thần kinh. Mất sự phối hợp này sẽ khiến bệnh nhân gặp khó khăn khi nuốt, thậm chí làm tăng nguy cơ bị viêm phổi do sặc thức ăn vào đường thở.
Các vùng não bộ như thân não, vùng vỏ não điều khiển vận động, và một số vùng thần kinh trung ương khác có vai trò quyết định trong quá trình nuốt. Khi những vùng này bị tổn thương sau tai biến, bệnh nhân sẽ không thể điều khiển cơ bắp quanh cổ họng một cách chính xác, dẫn đến hiện tượng rối loạn nuốt.
4. Những Biểu Hiện Của Rối Loạn Nuốt
Bệnh nhân bị rối loạn nuốt sau tai biến có thể gặp phải những triệu chứng rất rõ ràng, chẳng hạn như:
Khó nuốt: Người bệnh có thể cảm thấy thức ăn hoặc nước bị mắc lại trong cổ họng, phải nỗ lực rất nhiều mới nuốt được.
Ho hoặc nghẹn: Sau khi ăn, người bệnh có thể bị ho hoặc cảm giác nghẹn, đôi khi là sặc thức ăn vào phổi, dẫn đến nguy cơ viêm phổi.
Sụt cân: Việc khó nuốt khiến người bệnh không thể ăn đủ lượng thức ăn cần thiết, dẫn đến sụt cân nhanh chóng.
Đau họng: Cảm giác đau, rát cổ họng là dấu hiệu khi thức ăn không đi đúng đường vào dạ dày.
5. Những Tác Hại Kéo Dài Của Rối Loạn Nuốt
Rối loạn nuốt không chỉ gây khó khăn trong việc ăn uống mà còn có thể dẫn đến những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Một trong những nguy cơ lớn nhất là viêm phổi do sặc. Thức ăn hoặc chất lỏng có thể bị trào ngược vào đường thở, gây tắc nghẽn hoặc viêm nhiễm phổi. Đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tử vong ở bệnh nhân tai biến.
Ngoài ra, tình trạng rối loạn nuốt kéo dài cũng khiến người bệnh dễ bị suy dinh dưỡng và mất nước, bởi vì họ không thể hấp thu đủ dinh dưỡng từ thức ăn. Điều này làm tăng nguy cơ các vấn đề sức khỏe khác như suy giảm hệ miễn dịch, loãng xương, và tổn thương các cơ quan nội tạng.
6. Điều Trị Rối Loạn Nuốt Sau Tai Biến
Việc điều trị rối loạn nuốt yêu cầu một kế hoạch tổng thể bao gồm nhiều phương pháp khác nhau, từ can thiệp y tế cho đến phục hồi chức năng. Trong đó, có thể áp dụng một số biện pháp như:
Phục hồi chức năng nuốt: Đây là phương pháp quan trọng nhất giúp bệnh nhân cải thiện khả năng nuốt. Các chuyên gia về phục hồi chức năng sẽ thiết kế các bài tập cụ thể giúp bệnh nhân luyện tập lại các cơ bắp tham gia vào quá trình nuốt.
Thay đổi chế độ ăn uống: Đối với bệnh nhân bị rối loạn nuốt nặng, có thể cần phải thay đổi chế độ ăn uống để dễ tiêu hóa hơn, như thức ăn xay nhuyễn hoặc uống thức ăn qua ống thông dạ dày.
Sử dụng thuốc: Một số loại thuốc có thể được sử dụng để giảm nguy cơ trào ngược dạ dày thực quản hoặc cải thiện sự điều khiển của các cơ tham gia vào nuốt.
7. Phòng Ngừa Rối Loạn Nuốt Sau Tai Biến
Phòng ngừa luôn luôn tốt hơn chữa trị. Để giảm thiểu nguy cơ mắc phải rối loạn nuốt sau tai biến, việc kiểm soát các yếu tố nguy cơ như huyết áp cao, tiểu đường và cholesterol cao là rất quan trọng. Hơn nữa, việc điều trị kịp thời và phục hồi chức năng sau tai biến cũng sẽ giúp giảm thiểu tác động của bệnh.
Kết Luận
Rối loạn nuốt là một di chứng hậu quả của tai biến mà nhiều người không chú ý đến, nhưng nó ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Hiểu rõ về vấn đề này, từ cơ chế hình thành, các triệu chứng đến các phương pháp điều trị và phòng ngừa, sẽ giúp chúng ta có những biện pháp ứng phó hiệu quả, giúp bệnh nhân hồi phục tốt hơn và cải thiện khả năng sống sót sau tai biến.
