El Niño và La Niña là hai hiện tượng khí hậu có ảnh hưởng sâu rộng đến thời tiết trên toàn cầu. Cả hai đều liên quan đến sự biến đổi của nhiệt độ bề mặt nước biển ở khu vực Thái Bình Dương nhưng tác động của chúng hoàn toàn trái ngược nhau. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu chi tiết về sự khác biệt giữa El Niño và La Niña, cùng với những hệ quả mà chúng gây ra đối với môi trường và cuộc sống con người.
1. Khái niệm El Niño và La Niña
El Niño: Là hiện tượng khi nhiệt độ bề mặt nước biển ở trung tâm và phía đông Thái Bình Dương ấm lên hơn bình thường. Hiện tượng này thường xảy ra mỗi 2-7 năm và kéo dài từ vài tháng đến hơn một năm. Tên “El Niño” có nguồn gốc từ tiếng Tây Ban Nha, có nghĩa là “Đứa trẻ”, ám chỉ Chúa Hài Đồng vì hiện tượng này thường được phát hiện vào khoảng Giáng sinh.
La Niña: Trái ngược với El Niño, La Niña là hiện tượng khi nhiệt độ bề mặt nước biển ở trung tâm và phía đông Thái Bình Dương lạnh hơn bình thường. La Niña cũng xuất hiện với tần suất tương tự như El Niño và có thể kéo dài từ vài tháng đến hai năm. Tên “La Niña” cũng có nguồn gốc từ tiếng Tây Ban Nha, nghĩa là “Cô bé”, biểu thị sự đối lập với “Đứa trẻ” El Niño.
2. Nguyên nhân hình thành
El Niño: Nguyên nhân chính của El Niño là do sự suy yếu hoặc thay đổi hướng của gió mậu dịch, loại gió thổi từ đông sang tây ở khu vực xích đạo. Khi gió mậu dịch suy yếu, nước ấm từ phía tây Thái Bình Dương tràn về phía đông, làm tăng nhiệt độ nước biển ở khu vực này.
La Niña: Ngược lại, La Niña xuất hiện khi gió mậu dịch mạnh hơn bình thường, đẩy nước ấm về phía tây Thái Bình Dương, để lại nước lạnh tràn vào khu vực trung tâm và phía đông Thái Bình Dương.
3. Tác động đến thời tiết toàn cầu
El Niño:
Ở khu vực Đông Nam Á và Australia, El Niño thường gây ra thời tiết khô hạn và nắng nóng, dẫn đến hạn hán kéo dài và nguy cơ cháy rừng gia tăng.
Tại Nam Mỹ, đặc biệt là Peru và Ecuador, El Niño lại gây ra mưa lớn và lũ lụt do nhiệt độ nước biển cao hơn khiến sự bay hơi và hình thành mây mưa nhiều hơn.
Bắc Mỹ có thể trải qua mùa đông ấm hơn và mùa hè ẩm ướt hơn do El Niño.
La Niña:
Tại Đông Nam Á và Australia, La Niña thường mang lại lượng mưa nhiều hơn, dẫn đến nguy cơ lũ lụt tăng cao và thời tiết mát mẻ hơn.
Ở Nam Mỹ, La Niña có thể gây ra thời tiết khô hạn ở các khu vực như Brazil, trong khi các vùng khác có thể trải qua lũ lụt.
Bắc Mỹ có thể trải qua mùa đông lạnh và khô hơn, đặc biệt là ở các khu vực phía bắc.
4. Tác động đến hệ sinh thái và con người
El Niño:
Hệ sinh thái biển: Nhiệt độ nước biển tăng làm ảnh hưởng đến hệ sinh thái biển, đặc biệt là các loài sinh vật sống ở vùng nước lạnh như cá hồi, san hô và các loại hải sản khác. Điều này có thể dẫn đến sự suy giảm nghiêm trọng của các loài cá thương mại.
Kinh tế: Các ngành nông nghiệp, ngư nghiệp và du lịch ở nhiều quốc gia chịu ảnh hưởng trực tiếp từ El Niño. Hạn hán hoặc lũ lụt có thể gây tổn thất lớn về kinh tế.
La Niña:
Hệ sinh thái: La Niña có thể dẫn đến tình trạng quá trình phong hóa và xói mòn đất tăng cao do mưa lớn, làm mất đi chất dinh dưỡng của đất và ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp.
Xã hội: Tình trạng lũ lụt, đặc biệt là ở các nước đang phát triển, có thể dẫn đến thiệt hại lớn về tài sản và tính mạng, cùng với các vấn đề về sức khỏe như dịch bệnh sau lũ.
5. Sự dự báo và ứng phó
Việc dự báo El Niño và La Niña là rất quan trọng để giúp các quốc gia chuẩn bị và giảm thiểu thiệt hại. Các mô hình dự báo khí hậu hiện đại đã cải thiện khả năng dự báo các hiện tượng này, giúp cảnh báo sớm và đưa ra các biện pháp phòng ngừa kịp thời.
El Niño: Các quốc gia thường chuẩn bị các biện pháp phòng chống hạn hán, bảo vệ mùa màng và quản lý nguồn nước một cách hiệu quả hơn.
La Niña: Đối phó với nguy cơ lũ lụt, các biện pháp gia cố đê điều, di dời dân cư và quản lý lương thực được áp dụng.
6. Kết luận
El Niño và La Niña là hai hiện tượng khí hậu đối lập nhưng đều có ảnh hưởng to lớn đến thời tiết và đời sống trên toàn cầu. Hiểu rõ về sự khác nhau giữa chúng không chỉ giúp chúng ta chuẩn bị tốt hơn trước những biến đổi khí hậu mà còn giúp bảo vệ môi trường và giảm thiểu những thiệt hại do thiên tai gây ra. Việc nghiên cứu và dự báo chính xác về El Niño và La Niña sẽ tiếp tục là một yếu tố quan trọng trong việc đối phó với những thách thức về khí hậu trong tương lai.
Kết nối với web designer Lê Thành Nam
