Nếu bạn quan tâm đến tài chính hay đầu tư chứng khoán, chắc hẳn đã từng nghe đến cụm từ “IPO”. Nhưng doanh nghiệp IPO là gì, tại sao các công ty lại chọn IPO và IPO có lợi hay hại? Hãy cùng khám phá chi tiết trong bài viết này nhé!
1. IPO LÀ GÌ?
IPO (Initial Public Offering) là quá trình một công ty tư nhân lần đầu tiên phát hành cổ phiếu ra công chúng trên sàn chứng khoán. Khi một doanh nghiệp IPO, nó chuyển từ mô hình công ty tư nhân sang công ty đại chúng.
Trước IPO, cổ phần công ty thường thuộc sở hữu của nhà sáng lập, các nhà đầu tư ban đầu hoặc quỹ đầu tư mạo hiểm. Sau IPO, cổ phiếu của công ty có thể được giao dịch rộng rãi trên sàn chứng khoán, cho phép bất kỳ ai cũng có thể mua bán chúng.
Ví dụ: Khi Facebook IPO vào năm 2012, công ty này chính thức niêm yết trên sàn Nasdaq với mã “FB”, mở ra cơ hội đầu tư cho hàng triệu người trên toàn cầu.
2. TẠI SAO DOANH NGHIỆP CHỌN IPO?
Không phải doanh nghiệp nào cũng cần IPO, nhưng đây thường là một cột mốc quan trọng trong sự phát triển của một công ty. Lý do doanh nghiệp muốn IPO bao gồm:
💰 Huy động vốn lớn
IPO giúp công ty tiếp cận một lượng vốn khổng lồ từ công chúng mà không cần vay nợ. Với số vốn này, công ty có thể mở rộng hoạt động, đầu tư công nghệ hoặc thậm chí mua lại các doanh nghiệp khác.
Ví dụ: Sau khi IPO vào năm 2014, Alibaba huy động được 25 tỷ USD, trở thành một trong những IPO lớn nhất thế giới.
🌎 Tăng cường uy tín & thương hiệu
Một công ty niêm yết trên sàn chứng khoán thường được coi là minh bạch hơn, có sức ảnh hưởng lớn hơn và dễ thu hút khách hàng, đối tác hơn.
👨💼 Cho phép cổ đông ban đầu “thoái vốn”
Những nhà sáng lập, quỹ đầu tư mạo hiểm hoặc nhân viên sở hữu cổ phiếu công ty có thể bán cổ phần của mình để thu lợi nhuận sau nhiều năm gắn bó.
🎯 Tạo động lực phát triển bền vững
Công ty niêm yết trên sàn chứng khoán phải tuân thủ nhiều quy định nghiêm ngặt về tài chính và quản trị, giúp doanh nghiệp vận hành chuyên nghiệp hơn.
3. RỦI RO KHI IPO
Dù IPO có nhiều lợi ích, nhưng đây không phải là con đường dễ dàng. Những rủi ro lớn mà doanh nghiệp phải đối mặt gồm:
📉 Áp lực từ thị trường
Khi trở thành công ty đại chúng, giá cổ phiếu của doanh nghiệp sẽ bị ảnh hưởng bởi tâm lý thị trường, tin tức kinh tế và hiệu suất tài chính hàng quý. Một công ty có thể đang phát triển tốt nhưng chỉ cần lợi nhuận giảm một chút cũng có thể khiến giá cổ phiếu lao dốc.
Ví dụ: Cổ phiếu của Uber giảm hơn 7% ngay trong ngày IPO vào năm 2019 do lo ngại về mô hình kinh doanh của hãng.
🔍 Kiểm soát và minh bạch tài chính khắt khe hơn
Các công ty niêm yết phải công khai báo cáo tài chính định kỳ, chịu sự giám sát của các cơ quan quản lý và cổ đông. Điều này có thể gây áp lực lớn cho ban lãnh đạo.
💸 Chi phí IPO không hề rẻ
Quá trình IPO đòi hỏi chi phí cao, từ phí tư vấn, kiểm toán, luật sư đến phí niêm yết trên sàn chứng khoán. Các doanh nghiệp nhỏ có thể gặp khó khăn nếu không có kế hoạch tài chính vững chắc.
4. QUY TRÌNH IPO DIỄN RA NHƯ THẾ NÀO?
Một công ty muốn IPO phải trải qua nhiều bước, thường kéo dài từ vài tháng đến vài năm.
🔹 Bước 1: Chuẩn bị tài chính & pháp lý
Doanh nghiệp cần đảm bảo sổ sách kế toán minh bạch, có báo cáo tài chính được kiểm toán rõ ràng.
Lựa chọn ngân hàng đầu tư để tư vấn chiến lược IPO.
🔹 Bước 2: Định giá doanh nghiệp
Ngân hàng đầu tư cùng công ty đánh giá giá trị doanh nghiệp và quyết định mức giá cổ phiếu hợp lý khi phát hành ra công chúng.
🔹 Bước 3: Roadshow & thu hút nhà đầu tư
Ban lãnh đạo công ty sẽ tổ chức các buổi thuyết trình với các nhà đầu tư lớn để quảng bá cơ hội đầu tư.
🔹 Bước 4: Đăng ký với cơ quan quản lý chứng khoán
Tại Mỹ, công ty phải nộp hồ sơ IPO lên Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch (SEC).
Ở Việt Nam, doanh nghiệp phải được Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) phê duyệt.
🔹 Bước 5: Chào bán cổ phiếu ra công chúng & niêm yết trên sàn
Công ty phát hành cổ phiếu chính thức trên sàn giao dịch, mở ra cơ hội đầu tư cho mọi người.
Ví dụ: Ở Việt Nam, các doanh nghiệp thường niêm yết trên sàn HOSE (Sở Giao dịch Chứng khoán TP. HCM) hoặc HNX (Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội).
5. DOANH NGHIỆP IPO THÀNH CÔNG NHẤT MỌI THỜI ĐẠI
🔥 Amazon (IPO năm 1997): Khi IPO, giá cổ phiếu chỉ 18 USD. Đến nay, Amazon đã trở thành một trong những công ty giá trị nhất thế giới.
🔥 Google (IPO năm 2004): Chỉ sau IPO 10 năm, Google đã nhân giá trị gấp hơn 10 lần, trở thành gã khổng lồ công nghệ.
🔥 Apple (IPO năm 1980): Khi IPO, giá trị công ty chỉ khoảng 1,8 tỷ USD. Hiện nay, Apple đã vượt mốc 3.000 tỷ USD.
6. LỜI KẾT: NÊN ĐẦU TƯ VÀO CỔ PHIẾU IPO KHÔNG?
IPO là cơ hội để đầu tư vào những công ty tiềm năng từ giai đoạn đầu, nhưng cũng đầy rủi ro. Một số cổ phiếu IPO có thể tăng mạnh ngay sau khi niêm yết, nhưng cũng có không ít công ty thất bại.
👉 Nếu bạn quan tâm đến cổ phiếu IPO, hãy nghiên cứu kỹ về doanh nghiệp, đọc bản cáo bạch và đánh giá tiềm năng dài hạn trước khi quyết định đầu tư.
