Nếu bạn từng thắc mắc hợp tác xã (HTX) có phải là doanh nghiệp không, thì bạn không phải là người duy nhất. Đây là một câu hỏi khiến không ít người bối rối khi tìm hiểu về các mô hình kinh tế. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng bóc tách bản chất của hợp tác xã và xem xét liệu nó có được xem là một doanh nghiệp hay không.
1. Hợp tác xã là gì?
Theo Luật Hợp tác xã năm 2012 của Việt Nam, HTX là một tổ chức kinh tế do ít nhất 07 thành viên tự nguyện thành lập, cùng góp vốn và hợp tác với nhau dựa trên nguyên tắc dân chủ, bình đẳng, cùng có lợi. HTX hoạt động nhằm đáp ứng nhu cầu chung của các thành viên, không đặt lợi nhuận làm mục tiêu tối thượng như doanh nghiệp truyền thống.
Có thể bạn đã từng nghe đến HTX nông nghiệp, HTX tiểu thủ công nghiệp hay HTX vận tải. Những tổ chức này được lập ra để phục vụ lợi ích chung của các hộ gia đình, cá nhân trong cùng một lĩnh vực, thay vì tối đa hóa lợi nhuận cho một cá nhân hay cổ đông như doanh nghiệp.
2. Doanh nghiệp là gì?
Doanh nghiệp, theo Luật Doanh nghiệp 2020, là tổ chức có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch và đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật nhằm mục đích sinh lợi. Doanh nghiệp bao gồm nhiều loại hình như công ty TNHH, công ty cổ phần, doanh nghiệp tư nhân… và hoạt động với mục tiêu cốt lõi là lợi nhuận.
3. Hợp tác xã có phải là doanh nghiệp không?
3.1. Điểm giống nhau
Ở một số khía cạnh, HTX và doanh nghiệp có nhiều điểm tương đồng:
Đều có tư cách pháp nhân (trừ hộ kinh doanh cá thể).
Đều tham gia vào nền kinh tế, cung cấp hàng hóa, dịch vụ cho thị trường.
Đều có cơ cấu tổ chức, quản lý, điều hành riêng biệt.
3.2. Điểm khác nhau cốt lõi
Tuy nhiên, HTX không phải là doanh nghiệp, bởi nó có những đặc điểm khác biệt sau:
| Tiêu chí | Doanh nghiệp | Hợp tác xã |
|---|---|---|
| Mục tiêu hoạt động | Tối đa hóa lợi nhuận cho chủ sở hữu/cổ đông | Đáp ứng nhu cầu chung của thành viên |
| Cơ cấu vốn | Do một số cá nhân/tổ chức nắm giữ chính | Thành viên cùng góp vốn, bình đẳng |
| Phân chia lợi nhuận | Dựa theo tỉ lệ góp vốn | Dựa trên mức độ sử dụng dịch vụ của HTX |
| Nguyên tắc hoạt động | Quyền lực tập trung vào chủ sở hữu lớn | Dân chủ, bình đẳng (1 thành viên = 1 phiếu) |
Điều này có nghĩa là, HTX vừa có yếu tố kinh doanh giống doanh nghiệp, nhưng vừa có tính chất phục vụ lợi ích chung giống một tổ chức xã hội.
4. Vậy, HTX có phải đăng ký kinh doanh không?
Câu trả lời là CÓ. Mặc dù không phải là doanh nghiệp, nhưng HTX vẫn phải đăng ký hoạt động theo quy định của pháp luật. Khi đăng ký, HTX được cấp Giấy chứng nhận đăng ký hợp tác xã, tương tự như Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp. Điều này giúp HTX có tư cách pháp nhân, được phép kinh doanh hợp pháp.
5. Kết luận: HTX là gì trong nền kinh tế?
HTX không phải doanh nghiệp theo định nghĩa pháp luật, nhưng nó là một tổ chức kinh tế có hoạt động kinh doanh. Đây là mô hình độc đáo, kết hợp giữa yếu tố kinh doanh và tinh thần cộng đồng. Chính vì vậy, HTX đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ địa phương.
Nếu bạn là một cá nhân hoặc một nhóm muốn thành lập một tổ chức kinh tế nhưng vẫn muốn duy trì nguyên tắc hợp tác, chia sẻ lợi ích thì HTX có thể là một lựa chọn đáng cân nhắc.
